آموزش مهارت حل مسئله به کودکان ؛ ۱۰ مرحله عملی

آموزش مهارت حل مسئله به کودکان

فرض کنید فرزندتان به شما می گوید:

۱- در مدرسه یکی از دانش آموزان او را اذیت می کند.

۲- در سرویس مدرسه، یکی از بچه ها به عمد جای او را تنگ می کند.

۳- بچه ها در مدرسه او را به بازی خودشان راه نمی دهند.

۴- دلش می خواهد هم کلاس شنا هم فوتبال و هم زبان هم موسیقی برود ولی برای دو کلاس بیشتر زمان ندارد و باید دو تا از آنها را انتخاب کند

 

شما چگونه به فرزندتان کمک می کنید تا برای اینگونه مسائل و مشکلاتش راه حل پیدا کند؟

آیا خود شما خیلی سریع راه حل را پیدا می کنید؟

آیا راه حلی که فکر می کنید درست است را به فرزندتان تحمیل می کنید؟

آیا مسئله و مشکل کودک را نادیده می گیرید؟

آیا مسئله و مشکل کودک را انکار می کنید؟

یا اینکه سعی می کنید به فرزندتان کمک کنید تا بهترین راه حل ها را بیابد و آنها را مورد آزمایش قرار دهد؟

مهارت حل مسئله بعنوان یکی از مهارتهای زندگی، فرآیندی شناختی – رفتاری است که به فرد به کمک می کند راه حل های مفید و اثربخشی برای مسائل و مشکلات زندگی خود پیدا کند.

داشتن توانایی در این مهارت، سطح اعتماد به نفس کودک را بالا می‌برد. کودک به خود اطمینان پیدا می‌کند که می‌تواند با کمی تلاش و کوشش برای مسائل روزمره خود راه‌حل های مفیدی پیدا کند. کودکانی که بر مهارت حل مسئله تسلط می‌یابند، به مشکلات زندگی خود به عنوان فرصتی برای رشد و یادگیری نگاه می‌کنند.

 

در زیر مراحل آموزش مهارت حل مسئله به کودکان آورده شده است. با اجرای این مراحل و تکنیک های آن، می توانید به فرزندتان کمک کنید تا هم برای مسائل و مشکلات خود راه حل بیابد و هم این مهارت  را به خوبی فرا بگیرد.

 

مرحله اول آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: پذیرش کودک

شاید مهم ترین مرحله کمک به یک کودک جهت حل مسائل خود، همین مرحله اول باشد، یعنی پذیرش گرم و بدون قید و شرط کودک، هنگامی که به ما مراجعه کرده است.

برخی از والدین زمانی که کودک به آنها مراجعه می کند تا مشکلش را مطرح کند با سردی برخورد می کنند. برخورد سرد به کودک این پیام را می دهد که مشکل تو به ما مربوط نیست. خودت یک فکری برای خودت بکن. این همه مشکل چرا برای خودت درست می کنی؟  چقدر ما را به دردسر می اندازی؟

بنابراین بهتر است وقتی کودک مشکلش را نزد شما (بعنوان والد) می آورد، این نکات را مد نظر داشته باشید:

۱- با روی باز از کودک استقبال کنید.

۲- با دقت به حرفهای کودک توجه کنید.

۳- ابتدا هیچ راه حل یا پیشنهادی ندهید.

۴- حرفها و جملات کودک را اصلاح نکنید.

۵- بگذارید کودک مشکل را با زبان خودش به طور کامل و آن‌طور که دوست دارد تعریف کند.

۶- با زبان بدن مثل سر تکان دادن و همینطور با کلمات خیلی کوتاه مثل اوم، خب، آها و … به کودک نشان دهید که به حرفهایش گوش می کنید.

۷- احساسات کودک را تایید کنید. یعنی اگر کودک نگران، غمگین و یا خشمگین است، احساسش را درک کنید و آن را بپذیرید. رد و نفی احساس کودک ممکن است او را گیج کند و فکر کند که آنچه احساس می کند غلط و نامطلوب است.

مرحله دوم آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: امیدوار کردن کودک

کودک را امیدوار کنید که شما در کنارش هستید و او خواهد توانست برای مشکل یا مسئله خود راه حل خوبی پیدا کند. اگر شما بعنوان والد، گونه ای برخورد کنید که در کودک تخم ناامیدی کاشته شود ممکن است کودک با مشکل یا مشکلات خود درگیری ذهنی و عملی پیدا خواهد کند. مشکلاتی که ممکن است کودک را با افسردگی هم مواجه کند.

بنابراین برای امیدوار کردن و همینطور امیدوار نگه داشتن کودک باید نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

۱- هنگامی که کودک مشکل یا موضوع خود را مطرح می کند شما خود را نبازید یا فکر نکنید که دنیا به آخر رسیده است. رنگ باختن شما می تواند باعث ناامیدی کودک شود.

۲- به کودک بگویید، که بیشتر مشکلات راه حل یا راه حل هایی دارد.

۳- به کودک بگویید که شما در کنارش هستید و او را تنها نمی گذارید.

۴- به کودک بگویید که اگر الان نتوانیم راه حل پیدا بکنیم احتمالا بعد بتوانیم این کار رو انجام دهیم.

۵- به کودک بگویید که او قبلا هم توانسته برخی از مسائلش را حل کند.

۶- یک یا دو تجربه حل مشکل قبلی کودک را به او یادآوری کنید.

۷- یک تجربه از دوران کودکی خود که مشکلی داشته اید و توانسته اید آن را حل کنید برای کودک تعریف کنید.

 

مرحله سوم : تعریف دقیق مسئله یا مشکل

بعد از اینکه کودک با زبان خود داستان را بازگو کرد و شما به او قوت قلب دادید نوبت تعریف دقیق مسئله یا مشکل است. به قول انیشتن، یک مسئله زمانی می تواند حل شود که ابتدا به درستی تعریف شود. به کودک کمک کنید تا به تعریف درست و مناسبی از مسئله برسد. یاری کنید تا کودک جزئیات موضوع را به درستی کنار هم قرار دهد. چون ممکن است کودک اطلاعات پراکنده زیادی را مطرح کند و تصور کند که همه به اصل موضوع ربط دارند. تعیین اندازه جزئیات مسئله با عدد، به کودک برای فهم بهتر مسئله  کمک می کند.

 

مرحله چهارم آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: یافتن همه راه حل ها

بعد از تعریف مسئله، نوبت به راه حل یابی می رسد. در این مرحله به کودک کمک کنید تا همه راه حل های ممکن و ناممکنی که به ذهنش می رسد را مطرح کند. موضوع اساسی در این مرحله این است که هیچکدام از راه حل های ارائه شده توسط کودک نباید نقد یا رد شوند.

در واقع ممکن یا درست و غلط بودن راه حل ها را در این مرحله بررسی نمی کینم و فقط اجازه می دهیم کودک بدون نگرانی راه حل هایش را بگوید. آنچه اهمیت دارد، تعداد راه حل هایی است که به ذهن کودک می رسد. خود شما نیز یکی یا دو راه حل را پیشنهاد کنید.

 

مرحله پنجم : انتخاب راه حل های ممکن

این مرحله، مرحله بررسی راه حل های مطرح شده است. به کودک کمک کنید تا راه حل های ممکن را از ناممکن جدا کند. دلیل آوردن برای رد راه حل های ناممکن، تفکر منطقی و انتقادی کودک را پرورش می دهد. برخی راه حل ها که ممکن است قابلیت اجرا داشته باشند ولی از نظر اخلاقی و قانونی با مشکل مواجه هستند نیز باید کنار گذاشته شوند.

 

مرحله ششم آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: انتخاب یک یا دو راه حل  (ترکیب کردن راه حل ها)

در نهایت یک یا دو راه حل از راه حلهای ممکن، انتخاب می شوند. ملاک انتخاب یک یا دو راه حل نهایی، داشتن بیشترین سود و کمترین ضرر ممکن است. برخی اوقات راه حل نهایی از ترکیب کردن چند راه حل بدست می آید. به همین دلیل پیدا کردن راه حلهای بیشتر کمک می کند تا راه حل نهایی، راه حل اثربخش تری از کار در بیاید.

مرحله هفتم : برنامه عملی کردن راه حل

بعد از تعیین یک یا دو راه حل، نوبت به ریختن یک برنامه عملی برای اجرای آن است. کودک را یاری کنید تا گام های اجرایی برنامه را مشخص کند. زمان، مکان و اندازه انجام هر گام به کودک کمک می کند تا تصویر روشنی از آنچه که باید انجام بدهد در ذهن داشته باشد.

 

مرحله هشتم آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: بررسی بازخوردهای اجرای برنامه

هر برنامه ای بعد از اجرا، نقاط ضعف و قوت خود را نشان می دهد. وقتی کودک برنامه خود را اجرا کرد به احتمال زیاد، بازخوردهایی را به شما خواهد داد. قسمتهایی که خوب انجام شده و بخش هایی که به خوبی پیش نرفته است. بازخوردها کمک می کند تا کودک بتواند در برنامه پیش بینی شده تغییراتی بوجود بیاورد.

 

مرحله نهم : اصلاح برنامه

در این مرحله به کودک کمک کنید تا بر اساس بررسی نکات ضعف و قوت برنامه اجرا شده، اصلاحاتی برای اجرای مجدد بوجود بیاورد.

 

مرحله دهم آموزش مهارت حل مسئله به کودکان: اجرای مجدد

مرحله آخر این است که به کودک نیرو و انگیزه لازم را برای اجرای مجدد و اصلاح شده برنامه اجرایی بدهیم. برخی کودکان ممکن است به دلیل اجرا نشدن بخشی از برنامه عملی اولیه، ناامید و سرخورده شوند و احساس ناتوانی در آنها شکل بگیرد. به همین دلیل، نیرو بخشی مجدد به کودک توسط والد، اهمیت زیادی دارد.

 

 

 

 

پادکست رادیو والدگری را در اپلیکیشنهای زیر دنبال کنید و بشنوید: