الگوهای رفتاری انسانها در زمان وجود مشکل و حل تعارض با دیگران
الگوهای رفتاری انسانها در زمان وجود مشکل و حل تعارض با دیگران چیست؟ انسانها چگونه مشکلات و تعارضات خود را با دیگران حل می کنند؟
موقعیت های زیر را در نظر بگیرید:
اول: همسایه ساعت ۱ شب با چکش به دیوار می کوبد. صدای چکش شما را اذیت می کند و اجازه نمی دهد بخوابید.
دوم: در حالیکه تایم کاری تا ساعت ۲ ظهر است، رئیس اداره گفته امروز همه باید تا ساعت ۵ بمانند. شما ساعت ۴ جایی قرار دارید.
سوم: در صف عابر بانک شخصی به صف زده و قصد دارد جلوتر از شما کارش را انجام دهد. شما از این کار راضی نیستید.
چهارم: فرزند نوجوان شما در حالیکه دیروز برای یک هفته به او پول داده اید امروز دوباره از شما پول می خواهد. شما یا پول ندارید یا نمی خواهید که به او پول بدهید.
پنجم: دوستتان از شما تقاضا دارد که عصر همراه او به بازار یا سینما بروید. شما خودتان کار دارید و دلتان نمی خواهد او را همراهی کنید.
الگوهای رفتاری انسانها در زمان وجود مشکل و تعارض با دیگران به چهار دسته تقسیم می شود:
۱– تسلیم و منفعل بودن ۲- اجتناب و پرخاش پنهان ۳- پرخاش آشکار و مستقیم ۴- رفتار قاطع
در ادامه هر کدام از این الگوهای رفتاری انسانها و ویژگی های مربوط به آن الگو را بررسی می کنیم:
الگوهای رفتاری انسانها
الگوی اول: تسلیم و منفعل بودن
اولین الگو از الگوهای رفتاری انسانها دز زمان حل تعارض با دیگران الگوی تسلیم است.
ویژگی ها
* فرد برای خود حقی قائل نیست یا از حقوق انسانی یا موقعیتی خود بی خبر است.
* احترام یکطرفه بر رابطه حاکم است.
* فرد از اینکه خواسته ای در رابطه داشته باشد احساس گناه می کند.
* فرد حد و مرزی برای رفتارهای دیگران تعیین نمی کند.
* فرد مشکلات موجود در رابطه را یا نادیده می گیرد یا انکار می کند.
* فرد خود را ناتوان در حل مشکلات رابطه می داند.
* فرد فکر می کند راهی برای حل مشکلات رابطه وجود ندارد.
* فرد تصمیم می گیرد وضعیت رابطه را در همان حد نگه دارد و خطر و ریسک نکند.
اگر جهت پاسخ به موقعیت های بالا از این الگو استفاده کنید احتمالا به این شکل عمل خواهید کرد:
موقعیت اول:
فکر: همسایه است دیگه کاریش نمیشه کرد احساس: ناراحتی – خشم رفتار: هیچ کاری نمی کنید و تحمل می کنید.
موقعیت دوم:
فکر: رئیس است دیگه باید به حرفش گوش بدیم و کاریش نمیشه کرد احساس: نارحتی – خشم رفتار: هیچی نمی گویید و می مانید و کارتان رو انجام می دهید.
موقعیت سوم:
فکر: حالا چه اشکال داره یه نفر هم جلوتر از تو استفاده کنه احساس: نارحتی- خشم رفتار: هیچی نمی گویید و اجازه می دهید فرد جلوتر از شما کارش را انجام دهد.
موقعیت چهارم:
فکر: فرزند آدمه دیگه. پدر یا مادر نباید زیاد به فرزندشون نه بگن احساس: نارحتی- خشم رفتار: بدون هیچ سوالی پول را به فرزندتان می دهید.
موقیعت پنجم:
فکر: دوست دیگه. آدم که به دوستش نه نمی گه. حالا مگه چقدر زمان می بره؟ احساس: نارحتی- خشم رفتار: هیچی نمی گویید و همراه دوستتان به بازار یا سینما می روید.
الگوهای رفتاری انسانها
الگوی دوم: اجتناب و پرخاش پنهان (پرخاش بر علیه خود و دیگری)
دومین الگو از الگوهای رفتاری انسانها دز زمان حل تعارض با دیگران الگوی اجتناب و پرخاش پنهان است.
ویژگی ها:
* شخص از نتایج برخورد مستقیم و آشکار با مشکل، ترس و واهمه دارد.
* فرد نگران تخریب وجهه خود در نگاه دیگران می باشد.
* روابط فرد معمولا سطحی است و حفظ ظاهر اهمیت فراوان دارد.
* فرد بجای ابراز خشم مستقیم به طرف مقابل، خشم خود را با رفتار پرخاشگرانه پنهان به فرد دیگر انتقال می دهد.
* فرد معمولا مشغول ناله، شکایت و یا غیبت پشت سر دیگران می باشد.
* شخص ممکن است بطور مخفیانه بر علیه دیگری یا دیگران اقداماتی انجام دهد.
* فرد ممکن است آگاه یا ناآگاه مسئولیت ها و وظایف خود را به درستی انجام ندهد.
نتایج استفاده بیش از اندازه از این الگوی رفتاری
* شخص به دلیل عدم توانایی مقابله مستقیم و عدم تحمل احساسات منفی ناشی از آن، به بی حس کردن خود از طریق مواد مخدر، مشروبات الکلی، تلویزیون نگاه کردن افراطی، درس خواندن بیش از حد، تفریحات سطحی بیش از اندازه، استفاده افراطی از وسایل الکترونیکی، اینترنت و فضای مجازی و یا روابط متعدد کم عمق پناه می برد.
* خشم و عصبانیت مزمن، افسردگی، اهمال کاری، خرابکاری پنهانی، مخفی کاری و انواع اعتیاد، از نتایج استفاده بیش از اندازه از این نوع الگوی رفتاری است.
اگر جهت پاسخ به موقعیت های بالا از الگوی دوم استفاده کنید احتمالا به این شکل عمل خواهید کرد:
موقعیت اول:
فکر: عجب آدم بی فکریه. یعنی حالیش نیست که الان وقت این کار نیست. اینا آدم نمیشن. همسایه است و نمیشه بهش چیزی گفت. ولی به وقتش حالش رو می گیرم احساس: خشم زیاد رفتار: فرد موضوع را پیش نزدیکان و همسایه های دیگه مطرح می کند و از بی فکر بودن و آدم ناحسابی بودن همسایه حرف می زند. فرد همچنین جواب سلام همسایه را از این به بعد خیلی سرد می دهد.
موقعیت دوم:
فکر: عجب آدم خودخواه بی فکریه. یعنی نمی دونه ما هم کار و زندگی داریم. حالا که حالمون رو اینجوری گرفته، یه جوری حالش رو بگیرم که نفهمه از کجا خورده احساس: ناراحتی و خشم رفتار: فرد درحالیکه سر کار مونده ولی عملا کاری انجام نمیده یا غذر رو بهانه میاره که مثلا سیستم خرابه یا اینترنت قطع شده.
موقعیت سوم:
فکر: یعنی نمیدونه نباید جلوی دیگران بیاد. عجب آدمهایی پیدا میشه. اگر بهش هم بگی ناراحت میشه احساس: ناراحتی و خشم رفتار: چیزی نمی گویید و اجازه می دهید جلوتر از شما کارش را انجام دهد. با بغل دستیتون پشت سر اون فرد حرف می زنید و شاید توی ذهنتان بهش فحش هم بدهید.
موقعیت چهارم:
فکر: چقدر بچه ها ولخرج شدن. آدم نمیدونه باهاشون چیکار کنه. بهشون پول ندی هم ناراحت میشن و قهر می کنن. احساس: ناراحتی – خشم رفتار: پول را به او می دهید. با غر و ناله کارهای خونه را انجام می دهید. با خواهر یا مادرتون که صحبت می کنید از فرزندتون شکایت می کنید. شکایتش رو پیش همسرتون می برید و او را تخریب می کنید.
موقعیت پنجم:
فکر: اصلا از من نمی پرسه که وقت داری یا نه. حالا اگه من بهش بگم بیا بریم جایی میگه وقت ندارم. اجازه نمیدن آدم برا خودش یه برنامه ریزی هم بکنه. احساس: ناراحتی- خشم رفتار: همراه دوستتان به سینما یا بازار می روید یا اینکه به دروغ به او می گویید که مشکلی براتون پیش اومده. از بی ملاحظه بودن دوستتان پیش دیگران حرف می زنید. بعضی وقتها جواب تماسهایش را نمی دهید.
الگوهای رفتاری انسانها
الگوی سوم: پرخاش مستقیم و آشکار
سومین الگو از الگوهای رفتاری انسانها دز زمان حل تعارض با دیگران الگوی پرخاش مستقیم و آشکار است.
ویژگی ها:
* فرد معمولا مشکل را با حمله به طرف مقابل می خواهد حل کند.
* شخص حد و مرز خود و دیگران را رعایت نمی کند.
* دیگران همیشه مقصر مشکلات می باشند و حق با فرد است.
* فرد حق خود می داند که خواسته هایش را به دیگران تحمیل کند.
* فرد به نیازهای طرف مقابل توجهی ندارد.
* برنده شدن یا بازنده نشدن، هدف فرد در رابطه است.
* فرد به شکل کلامی یا فیزیکی و یا با استفاده از زبان بدن به طرف مقابل پرخاش می کند.
نتایج استفاده بیش از حد از این الگوی رفتاری
* خشم و عصبانیت، روابط معیوب، تنهایی، بیماریهای روان تنی مانند مشکلات سیستم قلبی- عروقی، مشکلات حقوقی و قانونی و …از نتایج استفاده بیش از اندازه از این الگوی رفتاری می باشد.
اگر جهت پاسخ به موقعیت های بالا از الگوی سوم استفاده کنید احتمالا به این شکل عمل خواهید کرد:
موقعیت اول:
فکر: عجب آدم بی فکر و عوضی ایه. اینا آدم نیستن. باید حسابش رو کف دستش بذارم احساس: خشم رفتار: رفتن سراغ همسایه با خشم و عصبانیت. آقا یه نگاهی به ساعتتون بندازید، چرا یه ذره فکر نمی کنید، ما هم اینجا داریم زندگی می کنیم، خوشتون میاد کسی پشت دیوار خودتون چکش بکوبه، بی زحمت انجام ندید و گرنه جور دیگه ای برخورد می کنم.
موقعیت دوم:
فکر: عجب آدم بی فکر و خودخواهیه. مگه نمی دونه که ما هم برنامه های خودمون رو داریم. نه نمیشه اینجوری کار کرد. همیشه همین کار رو با ما می کنه. احساس: خشم رفتار: بگو مگو با رئیس: آقای رئیس مگه متوجه نیستید وقت تمامه. آخه ما هم کار و زندگی داریم. ما که نوکر و برده نیستیم. شما همیشه همین کار رو با ما می کنید.
موقعیت سوم:
فکر: عجبب آدمیه ها. می خواد زرنگ بازی در بیاره. حالا نشونش میدم. احساس: خشم رفتار: با حالت پرخاش به او می گویید: هیییییی آقا- خانم آخر صف از این وره.
موقعیت چهارم:
فکر: این بچه ها دیگه خیلی پر رو شدن. فکر کردن ما بانک داریم. احساس: خشم رفتار: با حالت پرخاش به فرزند: مگه سر بانک نشستم. تو پولها رو چیکار میکنی؟ ندارم ندارم.
موقعیت پنجم:
فکر: باز این زنگ زد. فقط از آدم سوء استفاده می کنه. باید بهش بفهمونم که من … احساس: خشم رفتار: با حالت پرخاش خطاب به دوستتان: تو آخه چرا اینقدر اصرار می کنی. من خودم هزار تا گرفتاری دارم(شاید همراش بروید یا نروید).
الگوهای رفتاری انسانها
الگوی چهارم: رفتار قاطع
اولین الگو از الگوهای رفتاری انسانها دز زمان حل تعارض با دیگران الگوی رفتار قاطع است.
ویژگی ها:
* هدف الگوی رفتار قاطع، رسیدن به تعادل در رابطه است.
* فرد حق و حقوق خود و دیگران را می شناسد.
* فرد بر اساس ارزشهای مهم زندگیش برای خود و دیگران حد و مرز تعیین می کند.
* فرد قصد تحمیل چیزی را به دیگری ندارد.
* دنیا را از دید دیگران هم می ببیند.
* فرد علاوه بر نیازهای خود، نیازهای دیگران هم در نظر می گیرد.
* فرد از مهارت حل مسئله جهت برخورد مناسب با موضوع استفاده می کند.
* فرد با نگاهی منصفانه و عادلانه موضوع را بررسی و مطرح می کند.
* فرد احساس و خواسته اش را با احترام مطرح می کند و پیشنهاد هم می دهد.
* فرد بجای استفاده از ضمیر تو، بیشتر از ضمیر من استفاده می کند.
* فرد می داند حتی با وجود ابراز خواسته اش، ممکن است به هدفی که می خواهد نرسد.
نتایج استفاده از این الگو:
روابط متعادل، احساس آرامش، کمتر شدن نشخوار ذهنی افکار منفی ، سلامت روان بیشتر، سلامت جسمانی بیشتر
اگر جهت پاسخ به موقعیت های بالا از الگوی چهارم استفاده کنید احتمالا به این شکل عمل خواهید کرد:
موقعیت اول:
فکر: صدای چکش اذیت میکنه. احتمالا حواسش نیست که ساعت چنده. بهتره یه اطلاع بهش بدم و موضوع رو مطرح کنم احساس: خشم رفتار: رفتن سراغ همسایه: صدای چکش شما در این ساعت ما رو اذیت می کنه میشه لطف کنید کارتون رو یه موقع دیگه انجام بدید
موقعیت دوم:
فکر: ناراحت کننده است که باید تا ۵ بمونیم. ممکنه قرارم رو از دست بدم.. از طرفی هم احتمالا موضوع مهمه که مدیر گفته بمونید. بهتره برم و یه صحبتی بکنم شاید اجازه بده من برم احساس: ناراحتی- خشم کم رفتار: صحبت با مدیر و ابراز درخواست جهت همکاری که شاید بتونید زودتر برید: آقای رئیس می دونم که احتمالا کارهای مهمی هست که گفتید همه تا ۵ باید بمونیم ولی من از قبل برای ساعت ۴ جایی قرار گذاشتم. اگر ممکنه اجازه بدهید که من زودتر برم.
موقعیت سوم:
فکر: شاید حواسش نیست که اومده جلوی من. شاید هم داره زرنگ بازی در میاره. بهتره بهش بگم. احساس: خشم رفتار: فردا را صدا می زنید: آقا/خانم من جلوتر از شما هستم لطفا پشت سر من بایستید.
موقعیت چهارم:
فکر: حتمن پولی که دیروز بهش دادم رو کامل خرج کرده. بچه ها مثل بزرگترها پول رو نمی تونن خوب مدیریت کنن. شاید بهتره کمی مدیرت پول رو یاد بگیره. بهتره این بار بهش پول ندم (یا پول کمی بهش بدم) احساس: ناراحتی و خشم رفتار: به فرزند نوجوانتان می گویید: عزیزم می دونم که شاید همه پولی که دیروز بهت دادم رو خرج کردی . الان حتمن نیاز داری. ولی منم الان نمی تونم بهت پول بدم چون پول دیروز رو برای یک هفته تو کنار گذاشته بودم (یا شاید فقط بتونم یک چهارم این پولی که می خوای رو بهت بدم).
موقعیت پنجم:
فکر: حتمن نیاز داره یا دوست داره که من همراش باشم. ولی من خودم کار دارم. بهتره بهش بگم نمیتونم و اگه بزاره برای یه روز دیگه شاید بتونم همراش برم. احساس: نارحتی رفتار: خطاب به دوستتان: می دونم که دلت می خواد همرات به بازار یا سینما بیام و ممنون که رو من حساب می کنی ولی امروز کاری دارم که باید انجامش بدم (یا امروز خیلی خسته ام و حوصله ندارم که بیرون بیام) اگه بزاری برای یه روز دیگه حتمن میام.
نتیجه:
۱- هر انسانی معمولا از تمام این الگوها در زندگیش استفاده می کند ولی مهم این است که کدام الگو بیشتر استفاده می شود. اگر فرد از سه الگوی اول بیشتر استفاده کند احتمالا دچار بیمارها و مشکلات روانی و روان تنی بیشتری در مقایسه با زمانی که الگوی غالب او الگوی رفتار قاطع است می شود.
۲- بلوغ روانی- عاطفی و سلامت روان، حاصل حرکت از سه الگوی اول به سمت الگوی رفتار قاطع می باشد. بعنوان پدر یا مادر بهتر است بررسی کنیم که از کدام یک از این الگوها بیشتر استفاده می کنیم. و اینکه کدام یک از این الگوهای رفتاری را در فرزندانمان پرورش یا به او آموزش می دهیم.
شاید این مطلب را هم بخواهید بخوانید:
نیازهای اساسی انسان از زمان تولد تا پیری و کهولت
پادکست رادیو والدگری را در اپلیکیشنهای زیر دنبال کنید و بشنوید:
